De wandklok die Vincent linksboven op “De Aardappeleters” (1885) heeft afgebeeld is een “comtoise”. Dit is een type klok dat tussen het eind van de 17de eeuw tot het begin van de 20ste eeuw werd vervaardigd in de Franse regio Franche-Comté (Comtoise = uit Comté). Vincent schilderde deze klok in code, als een directe verwijzing naar hemzelf, de Oise, het kasteel in Geldrop en… naar aardappels!
Het waren redelijk geavanceerde uurwerken, letterlijk gemaakt met Zwitserse precisie. In de regio Franche-Comté woonden namelijk veel uurwerkmakers die vanuit Zwitserland naar Oost-Frankrijk waren getrokken om daar een nieuw bestaan op te bouwen. Uitgerekend in dit (noord-)oostelijke deel van Frankrijk (Franche-Comté, Lotharingen en de Elzas) werden eind 18e eeuw voor het eerst in ruime mate aardappelen aangeplant. Dat was na de succesvolle oogst van 1787 in Sablonville, Parijs.
Oise
Zoals hieronder duidelijk wordt, zijn op het schilderij de achterste vier letters (oise) van de naam “Comtoise” in de wijzerplaat van de klok op “De Aardappeleters” gecodeerd. Dit is een saillant detail, omdat Vincent pas vijf jaar later, in 1890, in Auvers-sur-Oise zou gaan wonen!
Vincent heeft de klok op “De Aardappeleters” wat merkwaardig weergegeven, zonder er perspectief in aan te brengen. Het bidprentje met de kruisiging van Christus, ernaast aan de muur, heeft dat wel. De klok is voor de mensen die aan tafel zitten echter niet goed te zien. Het is duidelijk dat de wijzerplaat alleen is bedoeld voor iemand die de scène van het schilderij bekijkt. Wat voor kunsthistorici een fout van Vincent is in het perspectief, is in werkelijkheid een uitgekiende code!
De klok op “De Aardappeleters”
De vergrote afbeelding van de klok op het schilderij (hieronder) is gemaakt op basis van een hoge-resolutie-afbeelding (bron: Wikimedia Commons) van het schilderij. De uitvoering van de wijzerplaat heb ik overgezet naar zwartwit om de details goed uit te laten komen:
De wijzerplaat verdient een nadere inspectie. Twee wijzers zijn zichtbaar, een dikkere en een dunne, oftewel een grote en een kleine. Dit kan op twee manieren worden gelezen: hetzij als twee wijzers die samen op de plaats van de twaalf staan (met een minder waarschijnlijke secondewijzer), hetzij als een aparte grote en kleine wijzer. Ik ga van dit laatste uit. De stand van de wijzers zet ik af op een klok met een minutenaanduiding, waarmee direct duidelijk wordt dat het 7 uur moet zijn. Gezien de warme maaltijd is dat dan 7 uur ’s avonds.
De grote wijzer staat dan immers op de 12 en de kleine wijzer ongeveer op de 7, maar zéker niet op de 6 of de 8. Dat is een directe verwijzing naar het Eeuwig Edict, dat op de datum 12-7 (12 juli) 1611 is afgekondigd!
VI-ncent
Wat verder opvalt bij de klok op het schilderij is de wijzerplaat. Daarop staan merkwaardige tekens op ongeveer de plaats waar normaal gesproken telkens de 5 of 10 minuten worden aangegeven: 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50 en 55. Bovenin staan de letters VI. In Romeinse cijfers is dat de 6, die doorgaans onderaan een wijzerplaat staat. Beantwoordt deze wijzerplaat aan een kennelijke staat van waanzin waarin Vincent realiteit en fantasie door elkaar haalde? Of zit er meer achter?
Ik ga uit van het laatste. VI leest niet als een cijfer, maar als twee letters, namelijk de eerste twee letters van de voornaam VIncent. Het is kennelijk de bedoeling dat men zijn naam (VINCENT VAN GOGH) uitschrijft bij de tekens rond de wijzerplaat.
DEO
Door dat te doen, word ik meteen geconfronteerd met een bezwaar. De naam “Vincent van Gogh” bestaat uit 14 letters, terwijl de wijzerplaat voor dit doel maar 12 posities heeft. Op de positie “12” staan weliswaar twee letters (V en I), maar dan heeft de naam nog steeds één letter te veel. Dat wordt opgelost door in het midden een letter “O” te plaatsen. Dat is tevens het middelpunt, het punt waaromheen de wijzers op de klok draaien. En waaromheen – vanuit het gezichtspunt van het domineesgezin Van Gogh – alles draait: om God. In dit geval via de Latijnse vorm DEO, dat nu moet worden gelezen als DE (letter) O.
Veel in het leven van Vincent draaide (vooral financieel gezien) rond zijn broer Theo. Lees ik dit in het kader van het genoemde DEO in het Engels als THE (letter) O, dat volgt daaruit zijn broers naam THEO.
Opnieuw Oise
Met de letter O wordt het wél mogelijk om alle letters uit de naam VINCENT VAN GOGH op de wijzerplaat weer te geven:
Bekijk ik de wijzerplaat verder, dan zie ik rechts van de letter “O” een “is gelijk”-teken: een = teken. Op de afbeelding hieronder heb ik dat in de oranje rechthoek weergegeven:
Vanuit de “O” lees je aldus naar rechts: O = E, oftewel O is E, oftewel Oise, de rivier die stroomt door Auvers-sur-Oise, het Noord-Franse dorp waar Vincent zijn laatste levensmaanden sleet. Dit bevestigt de eerdere aanwijzing “Oise” uit “Comt-oise”, het soort klok dat Vincent heeft gebruikt in zijn schilderij.
De Dwaze
Als “Comt” (naar) “Oise” werkelijk een ter zake doende aanwijzing is, dan duidt dit op een mededeling die wordt gedaan vanuit Frankrijk: Vincent “comt” hierheen, naar “de Oise”. Hiervan is een woordspeling te maken die kan aansluiten op het beeld dat men algemeen van Vincent heeft: “de Oise” wordt in het Frans uitgesproken als “d’waze”. Dus: (de) dwaze komt… Dit artikel dat een deel van de geheime achtergronden van De Aardappeleters analyseert, toont echter het tegenovergestelde aan. Vincent speelde misschien de gek, maar hij moet in werkelijkheid een genie zijn geweest.
Op zich is het overigens niet vreemd dat Vincent in 1885 beschikte over Franse contacten. Tussen eind 1874 en half 1876 werkte hij immers geregeld in Parijs, in de Franse vestiging van de kunsthandel Goupil. En in 1885 woonde en werkte zijn broer Theo ook al enkele jaren voor dezelfde firma in Parijs. Het kan zijn dat Vincent meeliftte met Franse contacten van zijn broer. Beide broers onderhielden zoals bekend een uitgebreide correspondentie met elkaar.
Elven en zestiens
Het hiervoor gevonden woord “Oise” wil méér zeggen, namelijk dat de letter “O” moet worden vervangen door de letter “E“. Dus letterlijk O(is gelijk aan)E.
Als ik mij in het midden van de wijzerplaat een letter E verbeeld, dan lees ik via de grote wijzer VI E, aaneen geplakt als het Franse woord VIE (vertaald: leven = anagram van: elven).
De letter “O” is qua vorm identiek aan het cijfer nul “O”. Nul wil zeggen: niets. Via de grote wijzer ga ik nogmaals naar beneden. Daarbij is VI ditmaal wél een (Romeins) getal. Je leest daarbij: VI oftewel “zes” en “O” oftewel “niets“. Dus: zes-niets = (in anagram): zestiens.
Via de wijzers heb ik nu op de wijzerplaat onder andere gevonden de datum 12-7, plus de elven (11 11) en de zestiens (16 16). Dit betekent een rechtstreekse verwijzing naar zowel het Eeuwig Edict zelf, als naar de zuidgevel van Kasteel Geldrop met op het oudste middendeel de overeenkomstige muurankers!
